ZOPIKLON, ZOPICLONUM - ZASTOSOWANIE, DZIAŁANIE, OPIS

Zopiklon to lek nasenny z grupy pochodnych cyklopirolonu. Wiąże się z receptorami benzodiazepinowymi typu 1. i 2. (omega-1 i -2) wywołując określone reakcje w komórce, czyli jest agonistą tych receptorów. Receptory omega-1 i omega-2 są częścią receptorów zwanych GABA-A, mających zdolność wiązania wielu substancji m.in. kwasu -aminomasłowego (GABA). Zopiklon działa pośrednio przez nasilenie zdolności wiązania się GABA z receptorem GABA-A. Ze względu na hamujące czynność komórek nerwowych działanie GABA, zopiklon wykazuje pośrednie działanie hamujące w ośrodkowym układzie nerwowym.
Zopiklon wykazuje działanie nasenne, uspokajające, przeciwlękowe, przeciwdrgawkowe i zmniejszające napięcie mięśni. Działanie uspokajające i nasenne leku jest zbliżone do wykazywanego przez pochodne benzodiazepiny, natomiast właściwości przeciw lękowe, hamujące agresję i zmniejszające napięcie mięśni są słabsze; siła działania przeciwdrgawkowego jest podobna, ale trwa ono krócej. Zopiklon przyspiesza zasypianie, zmniejsza liczbę przebudzeń w nocy, przedłuża czas snu, poprawia jakość snu i samopoczucie po przebudzeniu. U chorych na bezsenność zopiklon skraca fazę 1 snu wolno falowego i wydłuża fazę 2. Czas trwania fazy 3. i 4. snu wolno falowego oraz snu paradoksalnego jest zachowany lub przedłużony.

Gdy zopiklon jest stosowany przez kilka tygodni, może wystąpić tzw. tolerancja na lek (zmniejszenie jego skuteczności). Długotrwałe stosowanie leku może wywołać fizyczne i psychiczne uzależnienie. Ryzyko uzależnienia zwiększa się wraz z dawką i czasem trwania leczenia. Jest ono większe u osób, które były uzależnione od alkoholu lub leków, oraz u osób z zaburzeniami osobowości. Nagłe odstawienie może wywołać pojawienie się tzw. objawów abstynencji, czyli objawów z odstawienia leku (np. lęk, pobudzenie, bóle głowy, bóle mięśniowe, napięcie, drażliwość). Z tej samej przyczyny może również dojść do powstania tzw. zespołu z odbicia, czyli powrotu objawów, z powodu których lek został przepisany (np. nawrót bezsenności, zmiany nastroju, niepokój, lęk). Zopiklon może powodować następczą niepamięć (niemożność uczenia się i zapamiętywania nowych informacji), jak również tzw. reakcje paradoksalne, czyli odmienne od spodziewanych jak np. euforia, omamy, niepokój, pobudzenie.
Zopiklon po podaniu doustnym szybko się wchłania z przewodu pokarmowego i osiąga maksymalne stężenie w surowicy 1,5–2 h po zażyciu. Pokarm nie wpływa na wchłanianie leku. Działanie nasenne pojawia się po 30 min. Dostępność biologiczna wynosi 80%. Zopiklon ulega przemianom w wątrobie zarówno do aktywnych, jak i nieaktywnych metabolitów. Biologiczny okres półtrwania zopiklonu wynosi ok. 5 h, u chorych w podeszłym wieku ok. 7 h. Zopiklon wydalany jest w 80% z moczem głównie w postaci metabolitów, w ok. 16% z kałem. 4–5% wydalane jest w postaci niezmienionej.

WSKAZANIA DO STOSOWANIA ZOPIKLONU

Wskazanie do stosowania zopiklonu to krótkotrwałe leczenie bezsenności u osób dorosłych - krótkotrwałej, przejściowej, przewlekłej z towarzyszącymi problemami z zasypianiem, spłyconym snem, wczesnym rannym budzeniem się.

Stosowanie benzodiazepin i substancji podobnych do nich wskazane jest w przypadku zaburzeń ciężkich, stanu powodującego silne wyczerpanie u pacjenta oraz niezdolności do normalnego funkcjonowania.

DAWKOWANIE ZOPIKLONU

Zopiklon stosowany jest doustnie.

Okres leczenia wynosi zwykle do 2 tygodni, maksymalnie 4 tygodnie włącznie z okresem zmniejszania dawki. W indywidualnych przypadkach konieczne może okazać się wydłużenie stosowania zopiklonu poza maksymalny okres. Wydłużenie okresu stosowania powinno być poparte ponowną oceną stanu pacjenta.

Zopiklon jest stosowany bezpośrednio przed snem.

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: 10 mg.

U osób z niewydolnością wątroby, przewlekłą niewydolnością oddechową oraz u osób w podeszłym wieku, leczenie należy rozpocząć od połowy zwykle stosowanej dawki u osób dorosłych.

Osoby ze stwierdzoną niewydolnością nerek powinny rozpoczynać leczenie od połowy dawki zalecanej dla osób dorosłych (mimo nie stwierdzenia kumulacji zopiklonu oraz jego metabolitów).

PRZECIWSKAZANIA DO STOSOWANIA ZOPIKLONU

Przeciwwskazaniem bezwzględnym do stosowania zopiklonu jest nadwrażliwość na substancję czynną.

Nie wdraża się również terapii w przypadku myasthenia gravis, ciężkiej niewydolności oddechowej, zespołu bezdechu sennego, ciężkiej niewydolności wątroby oraz u osób poniżej 18 roku życia - dzieci i młodzieży.

SPECJALNE OSTRZEŻENIA I ŚRODKI OSTROŻNOŚCI DOTYCZĄCE STOSOWANIA ZOPIKLONU

Zopiklon może powodować fizyczne i psychiczne uzależnienie. Ryzyko to wzrasta wraz z długością okresu leczenia, a także stosowanej dawki. Ryzyko uzależnienia wzrasta w przypadku pacjentów nadużywających alkoholu lub u pacjentów z zaburzeniami osobowości. W przypadku uzależnienia fizycznego, po nagłym odstawieniu zopiklonu mogą wystąpić objawy odstawienne (bóle głowy, bóle mięśni, silny lęk, napięcie, niepokój, drażliwość, splątanie; w ciężkich przypadkach: derealizacja, depersonalizacja, przeczulica słuchowa, mrowienie kończyn, drętwienie, nadwrażliwość na hałas/światło, napady padaczkowe, omamy).

Stosowanie zopiklonu obarczone jest wystąpieniem bezsenności z odbicia (niekiedy objawy te są nasilone względem okresu przed stosowaniem tej substancji czynnej). Zespołowi temu towarzyszą m.in.: niepokój, zmiany nastroju.

Leczenie zopiklonem powinno być krótkotrwałe, maksymalnie do 4 tygodni (wraz z okresem zmniejszania dawki).

Stosowanie zopiklonu może wiązać się z wystąpieniem tolerancji tj. działanie nasenne może ulec zmniejszeniu, szczególnie po ponownym podaniu w przeciągu kilku tygodni.

Zopiklon może powodować amnezję następczą - pacjenci stosujący tę substancję czynną powinni mieć zapewniony nieprzerwany sen przez 7-8 godzin.

Stosowanie benzodiazepin i substancji do nich podobnych może wiązać się z wystąpieniem reakcji paradoksalnych i reakcji psychicznych takich jak: drażliwość, agresja, pobudzenie, niepokój, napady wściekłości, urojenia, psychozy, koszmary senne. Ryzyko wystąpienia takich objawów jest większe u osób w podeszłym wieku i u dzieci.

Podczas stosowania zopiklonu może wystąpić tzw. somnambulizm (lunatyzm) - dotyczy to pacjentów nie w pełni obudzonych; u tych pacjentów zaobserwowano m.in. telefonowanie, prowadzenie samochodu przez sen, przygotowywanie i spożywanie jedzenia. Ryzyko wystąpienia takich zachowań związane jest ze spożywaniem alkoholu, stosowanie innych środków działających na OUN oraz dawek przekraczających zalecane zopiklonu.

Zopiklon działa również na mięśnie (występuje działanie rozluźniające). Wiąże się z tym zwiększone ryzyko upadków u osób, które wstają w nocy - szczególnie osoby w podeszłym wieku.

Dawkę zopiklonu powinna być dostosowana m.in. w przypadku niewydolności oddechowej - stosowanie tej substancji wiążę się z wystąpieniem depresji oddechowej w tej grupie pacjentów.

U osób z niewydolnością wątroby istnieje ryzyko wystąpienia encefalopatii wątrobowej.

Zopiklon nie jest lekiem pierwszego rzutu w przypadku leczenia psychoz, nie powinien być stosowany jako monoterapia w przypadku leczenia depresji lub lęku związanego z depresją.

Należy go stosować ostrożnie u osób nadużywających alkoholu lub leków w wywiadzie.

Jednoczesne stosowanie opioidów i zopiklonu może wiązać się z wystąpieniem sedacji, depresji oddechowej, śpiączki.

INTERAKCJE ZOPIKLONU Z INNYMI SUBSTANCJAMI CZYNNYMI

Wzmożona senność, sedacja, uspokojenie i inne objawy ze strony OUN.

Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:

Alprazolam (Alprazolam) BZD - benzodiazepiny

Azelastyna (Azelastine) antagoniści receptorów histaminowych H1 bez działania ośrodkowego

Chlorpromazyna (Chlorpromazine) neuroleptyki klasyczne - pochodne fenotiazyny

Chlorprotiksen (Chlorprothixene) neuroleptyki klasyczne - pochodne tioksantenu

Dimenhydrynat (Dimenhydrinate) antagoniści receptorów histaminowych H1 z działaniem ośrodkowym

Fenspiryd (Fenspiride) inne substancje stosowane w chorobach płuc i oskrzeli

Flunaryzyna (Flunarizine) inne substancje działające na układ nerwowy

Hydroksyzyna (Hydroxyzine) antagoniści receptorów histaminowych H1 z działaniem ośrodkowym

Izofluran (Isoflurane) substancje do znieczulenia ogólnego, anestetyki - chlorowcowane węglowodory

Morfina (Morphine) agoniści receptora opioidowego

Sewofluran (Sevoflurane) substancje do znieczulenia ogólnego, anestetyki - chlorowcowane węglowodory

Tiapryd (Tiapride) neuroleptyki atypowe

Tramadol agoniści receptora opioidowego

Zykonotyd (Ziconotide) inne leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe

Zolpidem (Zolpidem) niebenzodiazepinowe leki nasenneMożliwy wzrost stężenia zopiklonu we krwi i nasilenie jego działań (terapeutycznych i niepożądanych).

Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:

Iwabradyna (Ivabradine) inne leki nasercowe

Iwakaftor (Ivacaftor) inne substancje stosowane w chorobach płuc i oskrzeli

Lumakaftor (Lumacaftor) inne substancje stosowane w chorobach płuc i oskrzeliSpowolnienie metabolizmu zopiklonu na skutek inhibicji (hamowania) enzymu wątrobowego CYP 3A4.

Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:

Erytromycyna (Erythromycin) antybiotyki makrolidowe - makrolidy

Itrakonazol (Itraconazole) przeciwgrzybicze pochodne triazolu

Ketokonazol (Ketoconazole) przeciwgrzybicze pochodne imidazolu

Klarytromycyna (Clarithromycin) antybiotyki makrolidowe - makrolidy

Rytonawir (Ritonavir) inhibitory proteazy HIVPrzyspieszony metabolizm zopiklonu - spadek jego działania nasennego i stężenie (spadek biodostępności).

Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:

Fenobarbital (Luminal) (Phenobarbital) inne leki przeciwpadaczkowe

Karbamazepina (Carbamazepine) leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe

Ryfampicyna (Rifampicin (rifampin)) antybiotyki - INNE

INTERAKCJE ZOPIKLONU Z POŻYWIENIEM

Zopiklon może wchodzić w interakcję z sokiem grejpfrutowym (flawonoidy pochodzące w grejpfruta spowalniają metabolizm substancji czynnej i w konsekwencji podwyższają jego stężenie). Należy unikać grejpfruta przez 4 godziny przed i po przyjęciu zopiklonu.

INTERAKCJE ZOPIKLONU Z ALKOHOLEM

Alkohol nasila działanie uspokajające i nasenne zopiklonu. Nie zaleca się jednoczesnego stosowania zopiklonu oraz alkoholu.

WPŁYW ZOPIKLONU NA PROWADZENIE POJAZDÓW

Zopiklon działa uspokajająco i ogranicza zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn. Może wystąpić ryzyko zaburzeń psychomotorycznych (szczególnie w połączeniu z alkoholem, lekami hamującymi OUN i wpływającymi na stężenie zopiklonu we krwi).

Nie należy wykonywać czynności wymagających skupienia uwagi i koncentracji w ciągu 8-12 godzin (rozbieżność w literaturze) od podania zopiklonu.

WPŁYW ZOPIKLONU NA CIĄŻĘ

Zopiklon przenika przez łożysko. Nie zaleca się stosowania w okresie ciąży.

Stosowanie zopiklonu w ostatnim trymestrze i w trakcie porodu może wiązać się z wystąpieniem hipotermii, niedociśnienia i depresji oddechowej noworodka. Jest to "zespół wiotkiego noworodka".

U noworodków istnieje ryzyko wystąpienia objawów odstawiennych w przypadku matek, które stosowały zopiklon przez długi okres w ostatnich miesiącach ciąży.

WPŁYW ZOPIKLONU NA LAKTACJĘ

Zopiklon i jego metabolity są obecne w mleku. Metabolizm noworodka jest wolniejszy i działanie hamujące na OUN może być bardziej nasilone niż u osób dorosłych. Nie zaleca się stosowania tej substancji czynnej w okresie karmienia piersią.